„Można powiedzieć, że żyjemy tylko wtedy,

 gdy nasze serca są świadome posiadanych skarbów.”

Thornton Wilder

 

W naszym życiu ciągle doświadczamy sytuacji, w których ktoś potrzebuje pomocy. Większość z nas, kiedy trzeba opatrzyć ranę, radzi sobie, przyklejając plaster lub stosując bandaż. Co jednak robić, kiedy sytuacja dotyczy zupełnie innej rany?

Kiedy boli zranione serce, kiedy ktoś cierpi z powodu doznanej krzywdy lub przeżywa żałobę.

Niezwykła historia matki, która będąc w trudnej sytuacji materialnej, musiała wysłać swoje dzieci w różne miejsca Islandii, aby zapewnić im przeżycie. Każdemu z nich dała pudełko, do którego włożyła różne rzeczy, przypominające im o domu i miłości matki, np. skrawek koszuli ich taty, zasuszony kwiatek z ogrodu, list do mamy. Różne skarby, które przypominały im dobre czasy, kiedy byli razem w domu; skarby, które budowały ich poczucie tożsamości, dodawały im otuchy w trudnych chwilach oraz upewniały ich w tym, że są kochane.

Ta historia uświadamia mi, że każdy z nas posiada takie pudełko, czyli taką Apteczkę Pierwszej Pomocy Emocjonalnej. Niektórzy z nas mogą być nieświadomi posiadanych skarbów lub je lekceważyć, czasami czyjaś Apteczka może być źle wyposażona lub zupełnie pusta, co często jest powodem depresji i nerwic. Wewnętrzna pustka często staje się przyczyną podejmowania zachowań ryzykownych, czy popadania w różne formy uzależnień.

„Ukształtowany system wartości i ukierunkowane umiejętności, które nie pozwolą im w życiu się zagubić, a raczej pomogą odnaleźć własną drogę w coraz bardziej niepewnym, zmieniającym się i rozchwianym świecie. (…) Ukształtowane na wczesnych etapach edukacji umiejętności społeczne i emocjonalne oraz poczucie własnej wartości w znacznym stopniu mogą się przyczynić do zapewnienia zdrowia psychicznego, dobrego samopoczucia oraz osiągania sukcesów zarówno w szkole, jak i w życiu.” (Raport OECD, 2015)

„Styl wyjaśniania zdarzeń kształtuje się w dzieciństwie. Wówczas to formuje się w człowieku optymizm lub pesymizm.(…), jest to rodzaj filtru, przez który postrzegamy nasze niepowodzenia i sukcesy, i który z czasem przechodzi w pewien zwyczaj myślenia o nas i otaczającym nas świecie” (M. E. Seligman, 2010).

Psycholog Martin E. P. Seligman uważa, że optymizmu można nauczyć, a postawa optymizmu może prowadzić do szczęśliwego i satysfakcjonującego życia.

Optymizm może mieć duży wpływ na takie aspekty funkcjonowania człowieka, jak: stan zdrowia, radzenie sobie ze stresem, relacje z innymi, inteligencje emocjonalną i myślenie kreatywne. Dlatego ważne jest rozwijanie postaw optymizmu - rozumianego za M. Seligmanem, jako styl wyjaśniania wydarzeń, oparty na optymalnie realnej ocenie sytuacji i ukierunkowany na poszukiwanie rozwiązań.

Wg badań Seligmana styl wyjaśniania staje się w pełni ukształtowany około 8 roku życia, a dzieci w wieku 8-12 lat są szczególnie podatne na zmianę swojego stylu wyjaśniania zdarzeń, wtedy warto wspierać je w świadomym kształtowaniu optymizmu. Możliwe jest wcześniejsze wpływanie na kształtowanie optymizmu, jak również świadoma praca nad własnym stylem wyjaśniania zdarzeń w każdym wieku, nawet w życiu dorosłym.

Warto zwrócić uwagę, że każde wydarzenie niesie ze sobą przekonania, które kreują skutki. Wg czołowych przedstawicieli terapii kognitywnej Seligmana, S. Hollona i A. Freemana wytwarzamy przekonania, co do których możemy nie zdawać sobie sprawy, dopóki się na nich nie skupimy, a są one bezpośrednią przyczyną tego, co czujemy i robimy. Zmiana przekonań „wyznacza różnicę miedzy przygnębieniem i poddaniem się z jednej strony, a dobrym samopoczuciem i konstruktywnym działaniem z drugiej”.

W tym kontekście uczenie dzieci optymistycznego stylu wyjaśniania zdarzeń ma bezpośredni wpływ na ochronę przed depresją czy podejmowaniem ryzykownych zachowań i prowadzi do życia nastawionego na radzenie sobie i czerpanie radości.

 

„Kto chce hodować w ogrodzie stokrotki, nie sieje w nim koperku”.

 

Jeśli „hodujemy” w sobie negatywne myśli, wyrastają z nich nieprzyjemne uczucia (wściekłość, bezradność, poczucie winy, smutek, zdenerwowanie, zniechęcenie), które prowadzą do negatywnych zachowań. Jeśli „hodujemy” w sobie pozytywne myśli, wyrastają z nich przyjemne uczucia (zadowolenie, entuzjazm, empatia, radość), prowadzące do pozytywnych działań. Oczywistym pozostaje, że wydarzenia w życiu takie, jak: choroba, śmierć bliskiej osoby, zmiana szkoły czy pracy mimo pozytywnych przekonań wiążą się ze skutkami, takimi jak: frustracja, smutek, niepewność czy żałoba. Ale skutki te nie są utrwalane, a są krokiem wychodzenia naprzeciw swojemu życiu, są etapem w podejmowaniu kolejnych kroków ku poprawie swojego dobrostanu psychicznego i fizycznego.

Przeprowadzone analizy wykazały, że optymistyczny styl wyjaśniania zdarzeń zmniejsza ryzyko występowania depresji, podejmowania ryzykownych zachowań, pomaga w lepszym radzeniu sobie w sytuacjach życiowych.

Uświadomienie sobie własnych przekonań pozwala je zmieniać poprzez kwestionowanie (podważanie pesymistycznych przekonań).

 

 Można to robić poprzez:

-          udowadnianie, że dane przekonanie nie jest prawdziwe;

-          szukanie alternatywnych, odmiennych przekonań;

-          szukanie powodów, dla których dane przekonanie, nawet jeśli prawdziwe, to nie powoduje tak wielkiej katastrofy, jak myślimy;

-          przesianie naszych przekonań przez sito przydatności, pożytku (Co mi to da? Co to zmieni? Czego chcę? Jak mogę to osiągnąć?)

 

Kwarantanna może być dobrym czasem na budowanie świadomości, że każdy z nas posiada własną Apteczkę Pierwszej Pomocy Emocjonalnej i ma wpływ na jej zawartość. Żeby skorzystać z własnej apteczki, warto stale dbać o jej wyposażenie, aby nie była pusta. Możemy to robić miedzy innymi poprzez zrozumienie, czym są wartości oraz uświadamianie, jak ważne jest kształtowanie odporności na trudne sytuacje i zranienia emocjonalne. Wykonanie przez każdego Apteczki, czyli ozdobionego dowolną techniką pudełka, pomaga w namacalny sposób uświadomić sobie, czym ona jest i jak dalej dbać o jej zawartość.

 

Myśl pozytywnie, wtedy jest łatwiej!

Fundamentem Apteczki jest zrozumienie związku pomiędzy naszym samopoczuciem i zachowaniem, a tym, jak interpretujemy to, co nas spotyka (wydarzenie - przekonanie -skutek). Uczenie pozytywnego myślenia i budowanie postawy optymizmu poprzez przełamywanie negatywnych schematów w stylu wyjaśniania przyczyn różnych życiowych zdarzeń to początek kształtowania optymizmu.

 

Okazuj miłość i przyjaźń.

Jednym z najistotniejszych czynników mających wpływ na nasza samoocenę i poczucie własnej wartości jest to, jakie mamy relacje z innymi, dlatego twórzmy warunki pozwalające na doświadczenie pozytywnych uczuć, jakie mogą towarzyszyć współpracy i przynależności do grupy, podejmujmy refleksje nad sobą, jako przyjacielem dla innych.

 

Ucz się całe życie, odkrywaj i wzmacniaj swoje talenty i kreatywność!

Ciekawość i kreatywność są warunkami uczenia się. Znalezienie przyjemności w poznawaniu świata i uczeniu się pozwala rozwijać pasje i talenty, a to z kolei sprzyja budowaniu poczucia własnej wartości.

 

Bądź wytrwałym - nie poddawaj się, sukces w życiu to bieg na długi dystans!

Istotnymi kompetencjami potrzebnymi do odnoszenia sukcesów w szkole i w życiu są odwaga i wytrwałość w dążeniu do celu. Cechy te można rozwijać, podejmując wyzwania i realizując trudne zadania, wzmacniając odporność na stres i porażkę, snując refleksje nad tym, jak możemy się uczyć na błędach. Ważne pozostaje zwrócenie uwagi na potrzebę realnej oceny sytuacji, ukształtowanie umiejętności szukania rozwiązań, w tym proszenia o pomoc.

 

Dbaj o zdrowie, ćwicz codziennie - to poprawia samopoczucie.

Zdrowie psychofizyczne i emocjonalne są ze sobą połączone i bardzo mocno wpływają na nasz dobrostan. Żeby zachować dobrą kondycję i dobrze czuć się wśród innych, trzeba dbać o zdrowie.

 

Nie komplikuj niepotrzebnie swojego życia!

Szczerość może być pomocnym instrumentem pozwalającym wyrazić siebie oraz swoje uczucia i pragnienia, pomaga kształtować dobre relacje z innymi.

„Z najnowszych badań dotyczących inteligencji emocjonalnej wynika, że kiedy ludzie rozumieją swoje uczucia i potrafią o nich mówić, mają lepsze relacje z przyjaciółmi, kolegami z pracy i rodziną. Szczerość stanowi antidotum przeciw depresji i poczuciu izolacji” (G. Hawn, W. Holden, 2013).

 

Próbuj zrozumieć i wspierać innych!

Życzliwość i empatia to bardzo ważne postawy, które determinują jakość naszego życia i relacji z innymi. Pomagają uwierzyć w siebie i cieszyć się z tego, jak przyczyniamy się do szczęścia i satysfakcji życiowej, podnoszą samoocenę i dają poczucie panowania nad własnym życiem, co jest niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na odporność psychiczną.

 

Okazuj wdzięczność za wszystko, co cię spotyka.

Badania potwierdzają dużą korelację pomiędzy okazywaniem wdzięczności, a poczuciem szczęścia i poziomem jakości życia, potwierdzono że wyrażanie wdzięczności i uznania dla innych jest jednym z najlepszych sposobów na zwiększanie swojego poczucia szczęścia. Skupianie się na tym, co idzie dobrze poprawia stan ciała, ducha i umysłu. Wdzięczność pomaga nam również w odzyskiwaniu równowagi psychicznej po trudnych przeżyciach oraz przezywaniu mniejszego stresu w obliczach problemów.

 

Podążaj za marzeniami!

Czy długo się czeka na spełnienie marzeń? Jeśli się czeka, to długo. Marzenia pozwalają przekraczać istniejące lub wyimaginowane ograniczenia. W wyobraźni możemy zdobywać najtrudniejsze szczyty, osiągać najbardziej nieprawdopodobne cele. Marząc, rozwijamy poczucie optymizmu, wiary w siebie i pozytywne podejście do tego, co nas w życiu spotyka. Wyposażenie własnej apteczki w marzenia daje wiarę i pewność siebie, by odważnie i z radością dorastać oraz żyć.

 

Każdy rodzic pragnie, by dziecko znalazło przyjaciół, potrafiło w zgodzie bawić się i współpracować z innymi, aby radziło sobie w trudnych sytuacjach, optymistycznie podchodziło do zadań, które stawia przed nim życie, by było wytrwale i kreatywne.

Istotą procesu kształcenia i wychowania jest tworzenie warunków do harmonijnego rozwoju, wzajemnych relacji, a dobre samopoczucie i zdrowie psychiczne dziecka wpływają na jego motywacje do nauki i zwiększeniu możliwości poznawczych.

Apteczka daje siłę, poczucie bezpieczeństwa, sprawowania kontroli i wpływu na życie, daje odwagę, aby w trudnych chwilach sprostać czemuś od nowa. Pozostaje mieć nadzieję, że to wystarczy, aby zaufać swoim siłom i żyć szczęśliwie.

 

 

Bibliografia:

1.       Program promocji zdrowia i profilaktyki zdrowia psychicznego „Apteczka Pierwszej Pomocy Emocjonalnej” 2019 r.

2.       M. E. Seligman „Optymizmu można się nauczyć”, Poznań 2010

3.       G. Hawn, W. Holden „10 minut uważności”, 2013

4.       Serwis informacyjny „Uzależnienia” nr 3 (87) 2019 r.